Nuech Premiera (seguida)
Mas totun ma nuech foguet melhor de lo jorn! Vaicí coma se passet.
Rintrero en vila pro tard, avia já batut detz oras quand m'aprochero a mon apartament. Ma via costejava la riba d'un canal, ente an aquela ora rescontres pas anma creaa. Ver decò que demòro dins la part mai luenha de la vila. Chaminavo e chantavo, perque quora siu content mormoreo totjorn qualquaren entre iu, coma qual que sie autra persona qu'aie pas d'amís, ni de bòns coneissents, ni qualqu'un embe la qual partatjar sa jai enti moments urós. D'un colp m'encapitet l'aventura mai inatendua.
En despart, pojaa al parapet dal canal, demorava una frema; embe lhi codes pausats a la brondana, pareissia gachar absorbia l'aiga trebla dal canal. Portava un deliciós chaplinet jaun e una cocarèla mantelina niera. «Es una jova, una bruneta sens autre», pensero. Pareissia pas aver sentuts lhi miei pas, e se bojet pas mai quand lhi passero da cant tenent lo flat e embe lo còr que me batia fòrt. «Es dròlle!», pensero, «deu èsser ben enfonzaa en qualquaren», e m'arrestero d'un crèp coma empalat. Me pareisset d'entendre un sanglotear sofocat.
Eò! M'ero pas enganat: la filha plorava e, d'aquí un pauc, mai e mai encara. Bòn Diu! Lo còr me se saret. E per quant sie timide embe las fremas, aquel, totun, foguet un tal moment!… Tornero sus mi pas, m'aprochero a ela e segur lhi auriu dich: «Senhora!», s'auguesse pas saubut qu'aquela exclamacion de mila bòts era já estaa proferia en tuchi lhi romanç russes dal grand mond. Sonque aquò me retenet. Mas dal temp que cerchavo la justa paraula, la filha se reviscolet, se voutet, quinet lo frònt e m'esquilhet arramba lòng lo flum. Lhi anero súbit après, mas ilhe devinet, laisset la riba, traverset la via e s'enchaminet sus l'autre marchapè. M'encalero pas passar delai. Mon còr picava coma aquel d'un auselet pilhat presonier. Mas a l'emprovís lo cas m'arribet en ajut.
Sus l'autre marchapè, gaire luenh de ma desconeissua, d'un crèp esponchet un senhor en frac, d'un cèrt atge, mas pas autant se pòl dir de son pas.
Anava trambaleant, se pojant cautós a la muralha. La filha, dal temp, anava coma na fuseta, coitosa e entimoraa, coma van d'acostuma totas las filhas que lhi agrada pas que de nuech qualqu'un s'uefre de las acompanhar a maison; e, naturalament, lo senhor trambaleant l'auria pas rejoncha en deguna maniera, se ma bòna sòrt lhi auguesse pas suggerit de cerchar de mejans artificiós. D'un alen, sensa dir mot a degun, mon senhor ressauta da son pòst e pren vite la corsa a la seguia de ma desconeissua. Ilhe anava coma lo vent, mas lo senhor trambaleant la rejonhia, la rejonhet… La filha getet un crit e… rengràcio la sòrt de l'excellent baston gropassut qu'aquel bòt aviu per cas dins ma man drecha. Dins un vòl foguero de l'autre cant dal marchapè, lo senhor molest s'aviset d'aquò que capitava, prenet en consideracion l'irrefutable argument, se taiset, s'arrestet e masque quora érem já ben luenh se butet a protestar còntra iu d'un biais putòst enèrgic. Mas sas paraulas nos arriberon a pena.
«Donatz-me la man», fasero a ma desconeissua, «e aquel òme encalarè pus nos molestar».
Me donet silenciosa la man encara tremanta per l'agitacion e l'espavent. Oh molestós senhor! Coma vos benesiu en aquel moment! La gachero de passaa: era jòlia e bruna… aviu endevinat; sus sas cilhas nieras lusion encara las grimas dal recent espavent o benlèu de la tristessa d'avant, sai pas. Mas sus sa bocha trelusia já un sorrís. Ilhe tanben me gachet de sotuelhs, rossiet un pauc e quinet la tèsta.
«Veietz, perqué m'avetz relunhat avant? Se lhi foguesse estat, ren seria capitat…»
«Mas iu vos coneissiu pas: pensavo que decò vos…»
«E benlèu aüra me coneissetz?»
«Un pauc. Vaquí, per exemple, perqué tramolatz?»
«Oh, l'avetz endevinat al premier colp!», respondero complasut de veire que la filha era intelligenta: quand lhi a la belessa aquò me deranja pas. «Eò, avetz endevinat al premier esgard qui avetz denant. Es ver, siu timide embe las fremas, siu nervós, lo nego pas, totun pas menc de vos fai un moment, quora aquel senhor vos a espaventaa… Siu pilhat da una sòrta d'espavent aüra. Es coma un sumi, mas nimai dins un sumi auriu presagit qu'un jorn auriu devisat embe una frema».
«Coma? Possible?»
«Eò, se ma man trema es perque jamai l'a tengua una man graciosa coma la vòstra. Me siu dal tot desacostumat a las fremas; o ben, lhi siu jamai estat acostumat. Vivo solet… Sai nimanc coma lhi devisar ensem. Te, nimai aüra sai se vos ai dich de foluenhas. Disetz-m'o francament; vos avèrto, siu ren permalós…».
«No, dal tot, a l'envèrs. E se voletz puei que vos dise francament, a las fremas agrada aquela timidessa; e s'en voletz sauber de mai, a iu tanben agrada, e vos relunharei pas fins a maison».
«Fasetz tant que iu perde a l'instant tota ma timidessa», comencero sofocat da l'emocion, «e alora, adiu a tuchi mi mejans!»
«Mejans? Quali mejans, per de qué? Aquò es mal».
«Perdonatz, lo farei pus, m'es escapat de bocha; ma coma voletz que dins un tal moment lhi sie pas lo desir…»
«D'agradar, benlèu?»
«Eò; mas, per amor de Diu, sietz bòna. Consideratz qui siu. Ai já vint-e-sieis ans, e ai jamai vist degun. Coma poleriu parlar ben, embe biais e desgenança? Serè vòstre vantatge se tot s'esclarirè, venerè fòra… Sai pas me taser, quand es mon còr a parlar… totun, es pas aquò… Lhi creieríetz? Jamai, deguna frema. Deguna coneissença! E fau pas que sumiar, chasque jorn, qu'un bòt, finalament, encontrarei qualqu'un. Se saubéssetz qué de bòts siu estat enamorat an aquel biais…!»
«Mas coma donc, de qui?»
«Mas de degun, d'un ideal, d'aquela qu'en sumi m'apareis. Dins mi sumi creo d'entiers romanç. Oh! Vos me coneissetz pas! Da bòn, ne puei pas far a menc, ai encontrat doas o tres fremas, mas que fremas eron? Totas de talas comandairas que… vos farei rire se vos diso que de vetz ai pensat d'estachar descors parelh, a la bòna, embe qualque aristocràtica per la via, quora era soleta, s'entend; estachar descors, segur, dins un biais timide, respectós, apassionat; lhi dir que me sentiu mòrt de solituda, que me repossesse ren, qu'aviu pas mejan de conéisser una frema;
lhi far comprene qu'es fins a mai dever d'una frema ren repossar la crentosa preiera d‘un òme malaürós coma iu. Que, a la fin, tot çò que espero es aquò, que me dise doas que sien paraulas frairalas, embe franquessa, m'elunhe ren dal premier pas, me cree sus la paraula, escote aquò que diso, que m'enrie se vòl, mas me done un'esperança, me dise doas paraulas, masque doas paraulas, ben se nos encontresson pus!… Mas vos sietz a rire… D'autre caire, isto parlant pr'aquò…»
«Ofendetz-vos pas; rio dal fach que sietz lo nemís de vos mesme, e s'auguéssetz temptat, auríetz benlèu capitat, foguesse decò estat per la via; tant mai es simple, tan es melhor… Deguna frema de còr, s'es ren nécia o particularament encoleraa en aquel moment embe qualqu'un, se resolveria pas a vos mandar via sens aquelas doas paraulas que vos tant timidament emploratz… D'autre caire qué vau dir! Vos auria segur pilhat per un mat. Iu jutjavo da iu mesma. Ne'n sai iu de qué gent lhi a an aquest mond!
«Oh! Vos remercio,» criero, «sabetz pas çò qu'avetz fach tot aüra per iu!»
«Vai ben! Mas disetz, coma avetz fach a sauber que siu una frema embe la qual… be', qu'avetz retengua dinha… d'atencion e d'amistat… enfin, ren una comandaira, coma disetz vos. Perqué vos sietz decidats a m'aprochar?»
«Perqué? Perqué? Mas vos éretz soleta, aquel senhor tròp audaciós, e aüra es nuech: convenetz decò vos qu'era un dever…»
«No, no, derant d'aquò, ailai sus l'autre marchapè. Volíetz benlèu pas m'avesinar?»
«Ailai, sus l'autre marchapè? Mas iu, da bòn sai pas çò que respònder; ai timor… Saubetz, encuei ero jaiós; chaminavo, chantavo; siu estat fòra vila; aviu pas encà aguts de moments tant aürós. Vos… benlèu, m'es semelhat… Be', perdonatz se v'o soveno: m'es semelhat que ploressetz, e iu… ai pas polgut l'auvir… me s'es estrech lo còr… Oh! Bòn Diu! Enfin, es possible que poguesse pas me chalmir de vos? Es possible que sie una colpa provar per vos una frairala compassion?…
Perdonatz, ai dich compassion… eh ben, dins un mot, poliu benlèu vos ferir per aver sentut sens lo voler lo besonh de vos aprochar?»
«Quitatz-vos, parlatz pas mai…» diset la filha baissant lo cap e m'estrenhent la man. «Es ma fauta, siu iu qu'ai començat a devisar d'aquò; mas siu contenta de pas m'èsser enganaa sus vòstre còmte… Mas vaicí, siu já a maison; me chal virar d'aiçai, dins la quintana; son dui pas d'aquí … Adiu, vos remercio…»
Mas possible, possible que nos veierèm pus? Possible que tot finisse com aquò?
«Veietz,» diset en rient la filha, «al començament volíetz masque doas paraulas, e aüra ensita… Mas totun, vos diso pas ren… benlèu nos rencontrarem…»
«Venerei aicí deman», fasero iu. «Oh, perdonatz, já vos demando…»
«Es ver, sietz empacient… esquasi pretendetz…»
«Escotatz, escotatz!» la copero. «Perdonatz se vos direi mai qualquaren que… Mas vaquí, puei pas ren venir aicí, deman. Siu un sumiaire; ai parelh gaire de vita reala, e m'arribon de moments coma aqueste, coma aüra, tant de raire que puei pas far a menc de lhi reviure dins mi sumis. Vos sumiarei tota la nuech, tota la setmana, tot l'an. Venerei sens autre aicí deman, pròpi aicí, al mesme endrech, an aquest'ora, e serei aürós, sovenent l'ier passat. Questa lueia m'es já chara. N'ai já doas o tres en Peireborg. Un bòt ai fins plorat dins lo recòrd, parier de vos…. Vai sauber, benlèu decò vos, avant, avetz plorat per un recòrd… Mas perdonatz, me siu mai estranhat…; vos, benlèu, un jorn sietz estaa particularament aürosa aicí…»
«Vai ben,» diset la filha, «benlèu deman venerei aicí, a detz oras. Veo que desenant puei pus vos l'empedir… Vaquí coma es la question, iu me chal èsser aicí; pensatz pas que vos done un apontament; vos avièrto, es per iu que veno. Mas vaquí… vos lo diso francament: fai pas ren se venerètz decò vos; derant tot lhi poleria aver d'autri desplasers, coma encuei, mas gavat aquò… enfin, auriu simplament vuelha de vos veire… per vos dir doas paraulas. Mas, veietz, me jutjaretz pas mal aüra? Pensatz pas que done d'apontaments embe tanta facilitat… L'auriu pas nimanc donat se… Mas aquò es un miu secret! Totun, derant nos chal far un pact…»
«Un pact! Parlatz, disetz, disetz tot aüra: consentisso a tot, siu prèst a tot», exclamero enfervorat, «Vos asseguro, serei obeïent, respectós… me coneissetz…»
«Just perque vos coneisso vos envido deman», diset en rient la filha. «Vos coneisso perfectament. Mas, fasetz a ment, venetz a una condicion: d'en premier (ma sietz bòn, fasetz çò que vos demando; veietz, vos parlo embe franquessa), enamoratz-vos pas de iu… vos chal pas, creietz-me. A l'amistat siu pronta, vaicí ma man… Mas devetz pas vos enamorar, vos en prego!»
«Vos lo juro!», bramero lhi arrapant la man…
«No, juratz pas, sai ben que poletz vos enflamar coma la polvre. Me jutjatz pas mal se vos parlo com aquò. Se saubéssetz… Decò iu ai pas degun embe qual eschambiar una paraula, a lo qual demandar conselh. Naturalament es pas per la via que van cerchats lhi confidents, mas vos sietz un'excepcion. Vos coneisso coma foguéssem amís despuei vint ans… Me tradirètz pas, ver?…»
«Veierètz… Mas sai pas coma farèi a passar aquestas vint-e-quatr'oras.»
«Durmetz de bòns sumis; bòna nuech, e rementatz que me fio já de vos. L'avetz ben dich avant: es possible qu'un deve rénder còmpte de chasque sentiment, decò d'una frairala grinor? Saubetz, l'avetz dich parelh ben que m'a súbit gatilhaa l'idea de me confiar embe vos…»
Per amor de Diu, de çò que? De çò que?
«A deman.» Que per aüra reste un secret. A vòstre vantatge; com aquò de luenh vos semelharè un romanç. Derant vos parlarei encara un pauc, nos conoisserèm mielh».
«Oh! E deman iu vos contiarei tot de iu! Mas çò qu'es? Es un miracle aquò… Bòn Diu, ente me tròbo? Mas, disetz, sietz pas contenta de pas vos èsser encoleraa, coma auria fach un'autra, de pas m'aver repossat? Doas minutas, e m'avetz fach aürós per sempre. Eò, aürós; vai sauber, benlèu m'avetz reconciliat, avetz aplanats mi dúbits… Benlèu, m'arribon de tals moments…. Totun, vos contiarei tot deman, sauberètz tot, tot…»
«D'acòrdi».
«Areveire!»
«Areveire!»
E nos quitérem. Chaminero tota la nuech; poliu pas me decidar a tornar a maison. Ero parelh aürós… a deman!