Virginia Woolf "La Mòrt de la Falena" Las falenas que vòlon de jorn chaleria pas las sonar falenas. Estímulon pas aquel sens agradable d'escuras nuechs automnencas e de bochs d'edr…
[continua…]
Virginia Woolf
"La Mòrt de la Falena"
Las falenas que vòlon de jorn chaleria pas las sonar falenas. Estímulon pas aquel sens agradable d'escuras nuechs automnencas e de bochs d'edra que la mai comuna catocala jauna que s'endurmís a l'ombra de las tendas sempre revelha en nos. Son de creaturas ibridas, ni jaiosas coma de parpalhons ni malencònicas coma la familha a la quala apartenon. E totun lo present exemplar, embe sas estrechas aletas color palha, orlaas d'un ribanet dal mesme color, pareissia contenta de viure. Era un bèl matin de meitat setembre, dòuç, benéfic, malgrat un cèrt ventolet mai ponhent qu'enti mes estius. L'araire laurava já lo champ denant la fenèstra, e ente era passat lo sòc lo terren sortia aplanat e lusent de rosaa.
Dai champs e da la colina pus enlai avançava tant vigorós que fasia mal far tenir lhi uelhs sus lo libre. Decò lhi corbàs istavon tenent una de lors fèstas annalas en passant da una cima a l'autra de lhi àrbols fins que pareisset que venesse lançaa en aire una larja ret embe de mila nosets niers que d'abòrd tornet cheire doçament sus lhi àrbols fins quora chasque bròt pareisset aver un grop a sus la cima. Puei, an un bòt, la ret venia mai lançaa en aire per formar esto bòt un cèrcle mai ample al som dal criassear, coma se l'èsser lançats en aire per puei tornar cheire doçament sus la cima de lhi àrbols foguesse un'experiença tremendament excitanta.
La mesma energia qu'animava lhi corbàs, l'araire, lhi cavals e aparentament decò las colinas aretjas, fasia volassear la falena d'un caire a l'autre dal veire de la fenèstra. Políem pas far a menc de l'agachar. En mai provàvem per ela un estranh sens de pietat. Las ocasions de jai aquel matin eron tan enòrmas e variaas qu'aver ren que la part d'una falena dins la vita, e d'una falena diurna en mai d'aquò, nos semelhava un marrit destin; coma patética tanben era l'ànsia d'esfruchar plenament sas maigras possibilitats. En sopatant energicament sas alas, volet dins un canton de son limitat champ d'accion e, après èsser demoraa aquí una seconda, volet dins lo caire opausat. E qu'ei la que lhi restava da far se non pas volar vèrs un tresen, e puei un quatren? Era la soleta causa que poguesse far, en ignorant per si límits la grandessa des colinas, la fonzor dal cèl, lo fum luenh des maisons e la vòutz romàntica e intermitenta d'un batèl que passava al larg. Fasia çò que polia.
L'agachant, era coma se una fibra prima mas auténtica de l'enòrma energia dal mond se foguesse enfonilhaa dedins son còrp fràgil e menut. E chasque bòt que traversava lo veire imaginavo qu'un fil de lutz vitala se rendesse visible. Era pichòta, mas era la vita a l'estat pur.
Pasmens, pròpi perque era tant pichoneta – una forma d'energia tant elementara qu'esquilhava dins la maison da la fenèstra dubèrta per se durbir un chamin entre lhi mila corredors estrechs e enrabolhats de mon cèrvel, e d'aquel de lhi autri – lhi avia en ela al mesme temp qualquaren de patétic e d'extraordinari. Era coma se qualqu'un auguesse pilhaa una pichòta pèrla de vita pura e, après l'aver recubèrta tot legierament de plumas e de borrilha, l'auguesse facha dançar a zigazaga per nos mostrar la vera natura de l'existença. Dins aquela forma degun era dispausat a tolerar sa maladreça.
La donava envea d'eissubliar tot de la vita, la veient talament plecha, umila, maladrecha e empachaa da se dever bojar embe la màxima dignitat e circonspeccion. Encara un bòt, lo pensier de çò qu'auria polgut èsser tota aquela vitalitat se foguesse naissua en ben autra forma nos faset seguir si moviments trebulats embe una cèrta compassion. Après un pauc de temp, aparentament guichia de dançar se pauset al solelh, sus lo quadrant de la fenèstra, e coma s'era arrestat son dròlle esplectacle me desmentiero d'ela. Puei, levant lhi uelhs, tornet capturar mon esgard. Cerchava de reprene la dança, ma pareissia tròp regda o tròp maladrecha per lo far, pr'aquò fasia pas que s'agitar a la basa dal veire de la fenèstra, e tuchi lhi bòts que cerchava de l'atraversar en vòl, falia miserament. Essent absorbia en d'autras questions, observero per un pauc aquilhi temptatius sensa lhi pensar, atendent inconsciament que prenesse mai lo vòl, coma quora derant una màquina que d'un crèp s'es arrestaa s'atend que reprene a marchar sensa pensar a las rasons de son gast.
Foguet benlèu après lo setén temptatiu qu'ela esquilhet dal quadrant de bòsc e, en sopatant las alas, passet revèrsa sus la codiera de la fenèstra. An un bòt m'avisero que devia se trobar en dificultat; qu'auria polgut pas pus jamai se levar; que sas piotetas lutavon en van. Mas, mentre alonjavo lo creion per l'ajuar a se dreiçar, me sovenet que son incapacitat a lo far e sa maladreça devion indicar l'aprochar-se de la mòrt. Pausero mai lo creion. Las piotetas s'agiteron un bòt mai. Cerchero de veire lo nemís còntra lo qual lutava. Gachero fòra de lhi escurs. Çò que la s'era passat? Devia èsser metzjorn e lo trabalh dins lhi champs avia quitat. La calma e lo relam avion remplaçaa l'animacion de pauc avant. Lhi aucèls s'eron envolats per anar se noirir dedins lhi bealòt. Lhi cavals restavon immòbils. E pura l'energia era encà aquí, concentraa dins un biais mai indiferent e impersonal, sens s'engatjar en ren en particular.
Era dins un cèrt sens ostila a la pichòta falena color palha. Era inútil cerchar de far qualquaren. Políem ren qu'assíster a lhi esfòrç extraordinaris que fasion quelas piotetas còntra un destin incombent que, s'auguesse volgut, auria polgut submergir un'entiera vila, emai pas masque una vila, mas d'entieras massas d'èssers umans; saubiu ben que ren escapa a la mòrt. Pasmens, après un moment d'aganiment, las piotetas comenceron já mai a s'agitar. Aquela darriera resistença foguet magnífica, tant desperaa qu'a la fin la falena arribet a se rebutar sus las piòtas. Nòstras simpatias ben segur anavon totas a la vita. E puei, lhi aguent pas de mielh da far o de s'ocupar, l'esfòrç gigantèsc d'una pichòta falena insignificanta còntra una fòrça de tala portaa per defénder çò que degun autre a mon entorn semelhava apreciar o voler en qualqua maniera protegir, era estranhament esmovent. Encara un bòt, dins un cèrt sens, érem derant a la vita, a un'auténtica pèrla de vita. Aucero mai lo creion, mesme en saubent que seria pas valgut a ren.
Mas just tal temp que lo fasiu, se manifesteron lhi signes inequivocables de la mòrt. Lo còrp se relaxet e s'enregdiet a l'instant. La luta era finia. Aquela pichòta creatura insignificanta aüra coneissia la mòrt. Dal temp qu'agachavo la falena mòrta, lo trionf trufandier e inútil d'una fòrça tant desmesuraa sus un adversari tant menut m'emplenet d'estupor. Pròpi coma la vita m'era pareissua tant estranja qualqua minuta avant, aüra la mòrt me pareissia aitant estranja. La falena, qu'era arribaa a se dreiçar da soleta, jasia dinhitosament immòbila e sensa protestar. Mas eò, pareissia dire, la mòrt es pus fòrta de iu.